Okiem chutornika: Rewolucja na Ukrainie 2013/14 cz. 1

A dziś obiecana historia rewolucji na Ukrainie sprzed 4 lat.

Za początek Euromajdanu uważa się 21 XI 2013 r., gdy prezydent Wiktor Janukowycz odmówił podpisania umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską. Powszechnie uważa się, że zrobił to pod naciskiem Rosji. Jednak należy pamiętać, że sama Unia Europejska zaczęła te negocjacje jeszcze z Juszczenką. Jednak on przegrał wybory prezydenckie w 2010 r. i prezydentem został Janukowycz. Zdaje się, że ani Unia ani prezydent nie byli skłonni do eurointegracji Ukrainy. Innymi słowy unijni dyplomaci nie chcieli mieć do czynienia z Janukowyczem, który nie cieszył się dobrą opinią w Europie. Natomiast Ukraińcy wówczas byli przekonani, że Unia jest otwarta wobec Ukrainy, a cały proces eurointegracyjny wstrzymuje ówczesny prezydent. Była to dezinformacja opozycji Janukowycza. Ze swojej strony Rosja sprzyjała tym nieporozumieniom.

Unia nie oferowała dużego wsparcia bardzo potrzebnego pogrążającej się w recesji Ukrainie. Z kolei Putin oferował natychmiastowy zastrzyk gotówki w wysokości 15 mld dolarów oraz zniżkowe ceny na gaz¹. Sprawia to wrażenie, że Ukraina stała się w Wilnie przedmiotem geopolitycznych targów pomiędzy mocarstwami.

Ostateczna decyzja zapadła po spotkaniu Janukowycza z Putinem w Soczi tuż przed rezygnacją podpisania umowy stowarzyszeniowej. Prawdopodobnie Putin zagroził inwazją zbrojną w razie podpisania. Co więcej Mykoła Azarow uważanego za człowieka Putina wystąpił na żywo w telewizji ogłaszając, że umowa nie będzie podpisana. Tym samym postawił Janukowycz przed faktem, który tego nie oczekiwał. Z jednej strony Moskwa zatwierdzała rezygnację ze stowarzyszenia, a z drugiej prowokowała konflikt. W ten sposób Janukowycz znalazł się w pułapce i stracił kontrolę nad sytuacją.

Decyzja prezydenta wywołała lawinę ulicznych protestów w całym kraju. Sygnałem do wybuchu był wpis dziennikarza Mustafy Najema, który na portalu Facebook wezwał do manifestowania niezadowolenia na Majdanie Niezależności. Szybko zaczęło powstawać miasteczko namiotowe podobne do tego z 2004 r.

W nocy z 29 na 30 XI 2013 r. oddziały „Berkuta” (formacji specjalnego przeznaczenia podległej MSW) rozpędziła manifestantów i rozbiła miasteczko namiotowe². Należy w tym momencie przypomnieć, że przewodniczący Służby Bezpieczeństwa oraz minister Obrony byli obywatelami RF. W odpowiedzi 1 grudnia na ulice Kijowa wyszło ok. 200-300 tys. manifestantów³. Organizatorzy manifestacji podawali jeszcze wyższą frekwencję⁴. Na niedalekiej od Majdanu ulicy Bankowej 1 grudnia doszło do brutalnych zamieszek. Opozycja oskarżyła władzę o prowokację⁵.

Powstaje tzw. Sztab Narodowego Sprzeciwu z siedzibą w budynku Związków Zawodowych położonym przy majdanie Niezależności. W całym kraju organizowano wiece i marsze zwolenników stowarzyszenia z UE. Najliczniej manifestowano w miastach Galicji Wschodniej. 1 XII 2013 r. władza zaproponowała opozycji „okrągły stół”. Propozycja została jednak odrzucona. Przedstawiciele wnieśli o votum nieufności dla rządu Mykoły Azarowa. Drugim postulatem opozycji były przedterminowe wybory zarówno prezydenckie jak i parlamentarne. Votum nieufności zostało jednak odrzucone w parlamencie.

Liderzy głównych opozycyjnych partii nieustanie przebywali na Majdanie. Jednak pomiędzy zwykłymi „majdanowcami” a politykami istniała duża doza nieufności. Sami liderzy „partyjni” majdanu nie ufali sobie nawzajem. „Swoboda” pod wodzą Oleha Tiahnyboka, „UDAR” Witalija Kliczki i „Batkiwszczyna” Julii Tymoszenko (reprezentowanej na Majdanie przez Arsenija Jaceniuka mieli kompletnie różne programy i cele. Łączył liderów partyjnych jak i zwykłych protestujących głównie wspólny wróg. Cele rewolucji nie były sprecyzowane tak jak w 2004 r. Poza ogólnymi hasłami takimi jak niechęć do władzy i w ogóle systemu politycznego, chęci odseparowania się od Rosji i pójścia „do Unii Europejskiej” rewolucja nie miała konkretnych planów na „po rewolucji”. Sami liderzy partii opozycyjnych nie mieli w tym czasie środków i pomysłu na kampanię wyborczą w razie przedterminowych wyborów⁶. 8 grudnia doszło do kolejnej ogromnej manifestacji zwanej „marszem miliona”. Wzięło w niej udział od stu tysięcy do miliona manifestantów. Wieczorem grupa radykalnych manifestantów obaliła pomnik Lenina na Placu Baserabskim⁷. Trzy dni później nastąpił „szturm” (przypominał raczej wielogodzinne „przepychanki”) sił MSW na miasteczko namiotowe na Majdanie⁸.

W grudniu powstała też formacja ochrony miasteczka namiotowego formacja paramilitarna tzw. Samoobrona Majdanu. Liczyła kilkanaście tysięcy bojowników uzbrojonych głownie w drewniane pałki. Jej komendantem został Andrij Parubij polityk partii „Batkiwszczyna”⁹.

W grudniu do Kijowa przybywało mnóstwo zachodnich polityków. Na głównej rewolucyjnych wiecach przemawiali m.in. amerykańscy senatorzy John McCaine z ramienia republikanów i Chris Murphy z ramienia Demokratów¹⁰ oraz szefowa dyplomacji UE Catherine Ashton¹¹. Przemówienia dla wiecujących wygłaszali też politycy polscy z prezesem opozycyjnego wówczas PiS-u Jarosławem Kaczyńskim na czele¹².

22 grudnia doszło do powołania „Ogólnonarodowego Zjednoczenia Majdan”. Organizowały się różne grupy wsparcia protestów. Przyjmowało to niemal formę równoległego państwa¹³. Cześć protestujących stworzyła organizację „Automajdan” będąca swoistą „kawalerią” rewolucji. Jej członkowie jeździli po kraju wspierając protestujących¹⁴. Demonstracje, pikiety oraz „mini-majdany” powstawały w całym kraju. Największa z tych swoistych filii majdanu powstała we Lwowie. Szacuje się, że w całej akcji rewolucyjnej wzięło udział od dwóch do trzech milionów mieszkańców Ukrainy. Majdan wywołał ogromną aktywizację społeczeństwa¹⁵.

W Kijowie manifestowali też przeciwnicy ”Majdanu” – tzw. „Antymajdan”. 14 grudnia ich wiece zgromadziły od 50 do 200 tys. zwolenników polityki Wiktora Janukowycza. Protesty w całym kraju nie ustawały¹⁶.

Patowa sytuacja powodowała rosnącą frustrację uczestników. Wywołało to coraz większe napięcie. Przełomem było uchwalenie 16 I 2014 r. tzw. „ustaw dyktatorskich”, które dotyczyły masowych zebrań jako kolumn samochodowych oraz noszenia kominiarek. Ich ostrze skierowane było przeciwko rewolucjonistom. Wzorowane były na podobnym ustawodawstwie Federacji Rosyjskiej¹⁷, a przebieg głosowania wzbudził mocną krytykę¹⁸. Emocje podgrzewała także brutalność sił MSW i prorządowych bojówek rekrutowanych z elementu chuligańskiego tzw. „tituszek”. Brutalne bicie obezwładnionych demonstrantów, wyciąganie i bicie rannych ze szpitali¹⁹, pastwienie się nad zatrzymanymi²⁰. Jednocześnie władze nie zablokowały opozycyjnych kanałów telewizyjnych takich jak „Hromadske TV”, „Espresso TV” czy „5 Kanał”. Bez problemu można było krytykować „tyrana” w internetowych mediach społecznościowych.

W odpowiedzi na „ustawy dyktatorskie” w całym kraju wybuchły jeszcze większe i jeszcze bardziej zdeterminowane protesty zamieniające się w masowe zamieszki. Zrewoltowane tłumy wdarły się do budynków administracji obwodowej m.in. w Lwowie Tarnopolu, Iwano-Frankowsku, Użhorodzie, Czerniowcach, Łucku, Równym, Żytomierzu, ale także w Połtawie, Czernihowie, Sumach. W zdobytych budynkach tworzono tzw. Rady Ludowe. Do starć z milicją, „tituszkami”, Wojskami Wewnętrznymi i „Berkutem” doszło także w miastach na wschodzie i południu Ukrainy np. Ługańsk²¹.

Do największej ulicznej konfrontacji doszło jednak na centralnych ulicach Kijowa, szczególnie na ulicy Hruszewskiego...