Putnik - vojevoda Serbów

Radomir Putnik urodził się w 1847 r. Jego powołaniem było wojsko. Za młodu brał udział w wojnach Serbii z Turcją ( 1876 - 78 ) i Bułgarią (  1885 ). Później zajmował się pracą sztabową i wykładaniem strategii i taktyki. Znany był z promowania karier młodych oficerów. Niedawno krytykowałem "degeneralizację" Wojska Polskiego. Z drugiej strony - może Antoni ma rację ? Na co nam 120 czy 150 generałów z czego połowa ma brzuch wieloryba ( choć powinni dowodzić w polu w razie W ) , albo bliskie znajomości z WSI ? 

Na foto - Radomir Putnik w mundurze galowym

Nieśmiertelną sławę zyskał pod koniec życia. Najpierw poprowadził zwycięsko wojska serbskie do I i II wojny bałkańskiej. W pierwszej koalicja Serbii, Czarnogóry, Grecji i Bułgarii wojowały z Imperium Osmańskim. W drugiej z kolei Turcja, Serbia, Czarnogóra, Grecja i Rumunia zmierzyły się z Bułgarią. Wszystko to działo się między jesienią 1912 a latem 1913.

Na foto - bułgarscy żołnierz pochyla się nad ciałem kolegi

 Po zamachu w Sarajewie Europa zaczęła wpadać w wojenną spiralę. Austro - Węgry wysłały władzom w Belgradzie ultimatum. Tak naprawdę wojna była jednak przesądzona. Kierownictwo CK Monarchii nie wiedziało, że zaczynając wojnę podpisuje na Monarchię wyrok śmierci. Do wojny bowiem włączyła się Rosja, potem Francja i Wielka Brytania, potem jeszcze w 1917 USA. Losy II Rzeszy, Imperium Osmańskiego i CK Monarchii  ...

 

Wielka Wojna zaczynała się nad Dunajem.  Serbowie zmobilizowali 450 000 wojaków wspieranych przez 40 000 Czarnogórców. Z czego w linii służyło "ratników"  250 000 wspartych przez 122 baterie artylerii i 210 karabinów maszynowych ( plus 62 czarnogórksie CKM-y ). Serbowie mieli mało nowoczesnej broni np. posiadali  tylko 180 000 nowoczesnych karabinów. Zamówili u Moskali 120 000 kolejnych, ale dostawy płynęły z opóźnieniem. Zapasy pocisków i granatów artyleryjskich został mocno przetrzebione podczas wojen bałkańskich.  

Austro - Węgry wysłały przeciw nim 0,5 mln armię wspartą Flotyllą Dunajską. Z czego 378 000 żołnierzy  służyło w linii. Wspierało atak 143 baterie i 490 CKM-ów. 28 lipca 1914 zaczęła się wojna na Bałkanach.  

Na foto - Serbowie w marszu. Lato 1914

 CK Wojsko zaatakowało od strony Bośni i od strony Węgier na wschód od Dunaju. Vojevoda  (czyli (marszałek ) Putnik po mistrzowsku  manewrował, doskonale wykorzystywał teren do obrony.  Symbolem nieudolności wojsk Franciszka Józefa była bitwa nad rzeką Kolubarą rozegrana pomiędzy 16 XI a 15 XII 1914. 250 tysięczne wojska Putnika rozgromiły 450 tysięczne wojska CK Monarchii i odbiły Belgrad. 

Na foto - artykuł w francuskiej prasie o bitwie na górze Cer. Zwycięskiej dla Putnika. 

Armia Franza Josefa skompromitowała się. Morale było raczej słabe. W Karpatach faktycznie żołnierze bronili swoich domów. Tutaj,na Bałkanach Polacy, Ukraińcy, Żydzi, Węgrzy, Czesi, Słowacy etc. etc.  ginęli za imperialne rojenia. Ta wojna zniszczyła całkiem fajne ( do 1914 ) państwo. Przyniosła jednak niepodległość Polsce więc mimo wszystko in plus.

Vojevoda Putnik nie brał osobiście udziału w walkach. Pracował w sztabie wypalając legendarnie wielkie ilości papierosów. Papierosy obok kawy, linijki, kolorowych ołówków i map były podstawowym narzędziem pracy vojevody. Nałóg zniszczył jego płuca, ale sprzyjał pracy umysłowej.

 

W październiku 1915 ruszyła kolejna ofensywa. Serbów atakowały siły Austro - Węgierskiej wspierane przez Niemców z jednej strony. Z drugiej ruszyła Bułgaria ze swoją bitną armią. Putnik zarządził odwrót via Kosowo, Czarnogórę i Albanię. 

 

Marsz przez góry Czarnogóry i Albanii był pokazem serbskiego heroizmu. Deszcze, śniegi, lawiny, ataki albańskich milicji klanowych, głód i choroby dziesiątkowały oddziały serbsko - czarnogórskie i towarzyszących im uchodźców. Całą drogę był niesiony na noszach przez wiernych Serbów dzielny vojevoda.

 

W końcu 155 tysięcy ratników i cywilów dotarło na brzeg Adriatyku. Brytyjskie i francuskie okręty ewakuowały ich na wyspę Korfu , a potem do Salonik, gdzie walczyli do 1918. Serbia znalazła się pod okupacją. Trwały walki partyzanckie, straszliwe żniwo zebrał głód i epidemia tyfusu. Trzeba jednak przyznać, że rząd Austro- Węgier był jednak czym innym niż rząd III Rzeszy i większość ofiar cywilnych to po prostu ofiary wojny a nie ludobójstwa.

Na foto - serbscy żołnierze czekają na okręty Royal Navy i Marine Nationale 

 

 W 1917 wybuchło krwawo stłumione powstanie serbskie. Jesienią 1918 ruszyła  zwycięska  ofensywa Ententy z górskich pozycji pod Salonikami. Pokonała ona Bułgarów i wyzwoliła  Serbię.

Sam vojevoda Putnik nie dożył końca wojny - zmarł dokładnie sto lat temu 17. V 1917 r.

Na foto - egzekucja powstańców

Oblicza się, że podczas I wojny światowej zginęło 25 % ludności Serbii w tym 57 % mężczyzn. Sam Putnik zmarł w 1917 we Francji, nie doczekał wyzwolenia swojej  Ojczyzny. Straty przeciwników Serbii w walkach z lat 1914 - 1915 wyniosły ok. 265 tys zabitych, zaginionych i rannych żołnierzy Franza Josefa oraz ok. 50 tys żołnierzy niemieckich i bułgarskich. 

Na foto - kości i czaszki poległych Serbów

 

Polski sztab kalkulował w 1939 na bazie doświadczeń serbskich i rumuńskich z czasów wojny 1914 - 1918. Niestety 17 września wkroczyli Sowieci. Potem zaś, po 22 VI 1941 Armia Czerwona była bardziej potrzebna Wielkiej Brytanii i USA niż Wojsko Polskie.  Jak ocenić postawę naszych sojuszników ? To już temat na inny wpis.

Na foto - pobojowisko nad Bzurą, IX 1939

Ostatecznie wojny bałkańskie skończył konflikt grecko - turecki będący jakby przedłużeniem I wojny światowej. Trwał do 1922. Nowe wojny przyszły w 1940 i trwały do 1949 kiedy wspierane przez Amerykanów greckie wojska rządowe ostatecznie rozbiły komunistycznych  partyzantów. Hasło "wojny bałkańskie" i "bałkański kocioł" wróciło w latach 90 - tych XX wieku wraz z wojnami w byłej Jugosławii.  Czy Bałkany znów zapłoną ? Być może, choć raczej prędzej zapłoną ulice Brukseli, Sztokholmu i Paryża.

Na foto - Sarajewo tuż po zakończeniu oblężenia. Zima 1995/1996